Dialog społeczny w europejskim przemyśle chemicznym
W dniu 22 listopada 2016 r. uczestniczyłem w spotkaniu plenarnym – „Dialog społeczny w europejskim przemyśle chemicznym” - na zaproszenie industriALL European.
Spotkaniu przewodniczyli ze strony industriAll Europe – Alfons de Potter, natomiast ze strony ECEG (Organizacji Pracodawców Europejskiego Przemysłu Chemicznego) – Emma Argutyan. Obecni byli również przedstawiciele Komisji Europejskiej (Stephen Elliot).
W pierwszej godzinie obrad odbyły się wewnętrzne spotkania we własnym gronie zarówno przedstawicieli Organizacji Związkowych zrzeszonych w industriAll, jak i Pracodawców zrzeszonych w ECEG, następnie Pracodawcy dołączyli do Związkowców i obradowano wspólnie, zgodnie z zaproponowanym wcześniej porządkiem obrad.
W spotkaniu uczestniczyły delegacje Związkowców z branży z licznych krajów europejskich, m.in. Niemiec, Austrii, Węgier, Włoch, Bułgarii, Malty, Polski, Wlk. Brytanii, Czech, i Francji, Belgii, Finlandii
Większość krajów była reprezentowana również po stronie Pracodawców. Polscy pracodawcy nie wysłali tym razem swojego delegata.
Po przyjęciu porządku obrad i zatwierdzeniu protokołów ze spotkań, które odbyły się 7 marca i 10 maja 2016 r. Sylvain Lefebvre (industriAll Europe) oraz Emma Argutyan (ECEG) omówili krótko na jakim etapie realizacji znajdują się dwa projekty :
- aktualizacja do projektu umowy ramowej dotyczącej zrównoważonego zatrudnienia i rozwoju karier – w ramach „Mapy Drogowej 2015 – 2020” Partnerów Społecznych Przemysłu Chemicznego,
- projekt dotyczący Stymulowania Dobrowolnej Mobilności Młodych Pracowników w Przemyśle Chemicznym w UE
Po streszczeniu idei obu projektów nastąpiła krótka dyskusja, z której wynika, że w powyższych tematach nie widać wyraźnego podziału na stronę związkową i stronę pracodawców, a raczej mamy do czynienia z podziałem na interesy i problemy poszczególnych państw wewnątrz UE. Niektóre państwa odczuwają wyraźnie problemy demograficzne, bezrobocia prawie nie mają (np. przedstawiciel z Niemiec wspomniał o 3% bezrobociu), natomiast brak im wykwalifikowanych pracowników dla różnych gałęzi przemysłu chemicznego. W dalszej części dyskusji, w ramach następnych bloków programowych zarówno przedstawiciele Pracodawców, jak i Związkowców wspominali o odpływie pracowników z przemysłu chemicznego, który stał się w Europie mało atrakcyjny, w szczególności dla młodych. Średnia wieku pracowników w tym sektorze stale rośnie i widoczny jest brak wystarczającej zastępowalności wykwalifikowanych kadr, zarówno wśród kierownictwa jak i szeregowych pracowników.
Przed przerwą omówiono jeszcze tematykę praw socjalnych pracowników oraz bardzo ogólnie tematykę dotyczącą zmian klimatycznych, rozważaną na konferencji w Marakeszu ( COP22 Marrakech). Wspomniano o instytucji mentoringu, zarówno wewnętrznego jak i zewnętrznego. Według poszczególnych osób zabierających głos, brak zainteresowania młodzieży pracą w przemyśle chemicznym może sugerować nie tylko problemy demograficzne w niektórych krajach, ale i to, że zachęty nie są wystarczające.
W odniesieniu do polityki klimatycznej przewijały się 2 główne problemy : energochłonność prawie wszystkich gałęzi przemysłu chemicznego i trudność w zachowaniu właściwego bilansu pomiędzy ilością emisji do środowiska naturalnego, ochroną zdrowia pracowników i konsumentów, a opłacalnością ekonomiczną prowadzenia działalności w branży chemicznej. Jako największy problem wskazano uwarunkowania prawne, gospodarcze i podejmowane działania takich krajów jak Chiny, Indie i USA, których emisje do środowiska są nieporównywalne do krajów UE, czy innych spoza UE jak np. Gwatemala. Dopóki te kraje nie zaprzestaną stosowania obecnej polityki wiążącej się z brakiem wystarczających ograniczeń środowiskowych po ich stronie, przemysł chemiczny w UE nie ma szans konkurowania z tymi krajami.
Przed przerwą na lunch nastąpił kulminacyjny moment spotkania, którym było dokonanie prezentacji przez Yseult Lallemand oraz podpisanie dokumentu o nazwie „Wspólne Stanowisko SSDC dla Europejskiego Przemysłu Chemicznego”
Po przerwie przystąpiono do omawiania tematu cyfryzacji i jej wpływu na sektor chemiczny w poszczególnych państwach. Szczególnie dużo czasu zajęła dyskusja dotycząca profili zawodowych na poszczególnych stanowiskach w branży oraz możliwości przyciągnięcia młodych pracowników do przemysłu chemicznego właśnie z uwagi na cyfryzację. Młodzi pracownicy nie widzący wcześniej dla siebie ścieżek kariery w tym przemyśle, mogą takie możliwości odnaleźć poprzez powstawanie nowych stanowisk wymagających specjalistycznych kwalifikacji. Zdaniem niektórych kolegów zabierających głos w tym panelu, w ich krajach nie ma trudności z osiągnięciem jednolitego stanowiska w pomiędzy Pracodawcami a Związkami Zawodowymi w tym zakresie. Wszystkim zależy na rozwoju przemysłu chemicznego i przyciągnięciu jak największej liczby nowych pracowników.
Następny punkt obrad dotyczył już bezpośrednio zatrudnienia młodzieży, edukacji zawodowej i praktyk oraz wspólnego stanowiska i wspólnych działań Pracodawców i Związkowców na rzecz praktyk zawodowych. W dyskusji na ten temat zabrało głos wielu przedstawicieli Organizacji Związkowych. Koleżanki z Niemiec przedstawiły krótki referat o sytuacji w ich kraju. Strona Pracodawców podkreśliła, że w większości krajów nie ma odpowiednich przepisów regulujących szkolenie na terenie fabryk ludzi bardzo młodych i konieczne jest wypracowywanie wraz z partnerami społecznymi wspólnych uzgodnień w tym zakresie, często na poziomie branż lub poszczególnych zakładów. Takie zapisy wprowadzane są często do układów zbiorowych pracy. Często w zakładach pojawiają się uczniowie nawet 15-letni. Przy omawianiu powyższego zagadnienia wspomniano również o odpływie młodych ludzi do krajów bardziej zasobnych i napływie młodzieży z krajów odrębnych kulturowo. Dyskutowano o konieczności wprowadzenia instytucji mentora – zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Mentor zewnętrzny mógłby być pomocą do zapoznania się młodych z odrębną kulturą. Zadaniem mentora wewnętrznego byłaby pomoc w szybkim zapoznaniu się ze strukturą i organizacją procesów wewnątrz firmy zatrudniającej nowego pracownika. Przedstawiciele pracodawców wspomnieli o praktykowanym u nich rozwiązaniu pracy na ½ etatu przez osoby starsze i osoby bardzo młode, co pozwala obu tym pokoleniom na spotkanie się w strukturach jednej fabryki i wymianę doświadczeń. Większość osób zabierających głos na temat nauczania młodzieży oraz praktyk zawodowych zwracała uwagę, że szkolnictwo zawodowe powinno być jak najbardziej powiązane z przyszłą pracą i wymaganiami na konkretnym stanowisku. Dlatego konieczna jest ścisła współpraca pracodawców i sektora edukacyjnego w tworzeniu podstawy programowej uwzględniającej profile kompetencji na poszczególnych stanowiskach. Wspomniano też o działaniach na rzecz mobilności pracowników. Przedstawiciele z krajów mniej zamożnych przyznali, że mobilność pracowników, jakkolwiek pożądana w skali europejskiej, dla nich stanowi kłopot, bo powoduje odpływ wykwalifikowanej kadry na wszystkich rodzajach stanowisk pracy.
Następnie krótko omówiono tematy związane z europejską legislacją w zakresie rozporządzenia REACH i klasyfikacji CLP regulującej tematy oznakowania i pakowania substancji chemicznych i mieszanin. Przedstawiono aktualne ustalenia i zaawansowanie prac. Omówiono również zmiany do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady, dotyczącej ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników rakotwórczych lub mutagennych podczas pracy. W ostatnim roku przeprowadzono dalsze oceny wpływu czynników szkodliwych w celu zaproponowania wartości granicznych dla tych czynników w środowisku pracy. Wartości graniczne dopuszczalnego stężenia określone dotychczas w Dyrektywie powinny być zmienione, z uwzględnieniem wyników współczesnych badań naukowych. Należy również uwzględnić poziomy ekspozycji na czynniki szkodliwe na poszczególnych stanowiskach pracy. Wszystkie strony są zainteresowane bezpieczeństwem pracowników i konsumentów, występują jednak trudności w takim zbilansowaniu ryzyka, żeby produkcja przemysłu chemicznego była również opłacalna ekonomicznie. Jednakże łatwiejsze będzie osiągnięcie celu, jakim jest ochrona przed warunkami szkodliwymi i narażeniem na czynniki mutagenne i kancerogenne w pracy, na poziomie prawodawstwa UE niż na poziomie państw członkowskich.
Następnie przeanalizowano osiągnięcia legislacji dotyczącej czynników chemicznych w zakresie zdrowia ludzi i wpływu na środowisko naturalne. Omówiono praktyczną przydatność przepisów w osiągnięciu zamierzonego celu z uwzględnieniem identyfikacji obszarów ryzyka takich jak obciążenia wynikające z nadmiernej regulacji (zbyt szczegółowe przepisy prawne), nakładanie się przepisów na siebie, niespójności prawne, przestarzałe uregulowania i luki prawne, jak również obszarów uregulowanych w sposób właściwy.
Kończąc spotkanie uczestnicy podziękowali za współpracę Stephenowi Elliot, który kończy prace w komisji europejskiej i postanowił rozwijać swoją dalszą karierę w sektorze związanym z kształceniem młodzieży.
Mirosław Miara